Δεν είναι υπερβολή να δηλώνουμε ότι σήμερα βρισκόμαστε σε μια καμπή στη θεραπεία του καρκίνου. Η πρόσφατη πρόοδος έχει μεταφραστεί σε σημαντικές βελτιώσεις στην πρόγνωση αλλά και στην ποιότητα ζωής των ασθενών με καρκίνο.
Πολλές από τις αξιοσημείωτες εξελίξεις που έχουμε δει είναι το αποτέλεσμα μιας έκρηξης γνώσεων και κατανόησης της γενετικής και ανοσολογικής βάσης του καρκίνου. Αυτό έχει οδηγήσει στην έγκριση περισσότερων από 30 νέων παραγόντων ή νέων ενδείξεων για τη θεραπεία του καρκίνου κατά το τελευταίο έτος.
Υπάρχουν δύο τομείς ειδικότερα που έχουν αποφέρει τα πιο ενθαρρυντικά αποτελέσματα: η στοχευμένη θεραπεία και η ανοσοθεραπεία.
Στοχευμένη θεραπεία
Στο παρελθόν, τα χημειοθεραπευτικά φάρμακα επηρέαζαν τα καρκινικά κύτταρα και τα φυσιολογικά κύτταρα αδιακρίτως, με αποτέλεσμα σοβαρές τοξικότητες. Οι θεραπείες ασκούσαν τα ευεργετικά τους αποτελέσματα μόνο επειδή τα καρκινικά κύτταρα είχαν μειωμένη ικανότητα να ανακάμψουν από αυτές τις τοξικές επιδράσεις σε σύγκριση με τα φυσιολογικά κύτταρα. Σήμερα, μπορούμε να εντοπίσουμε συγκεκριμένες οδηγές μεταλλάξεις σε σημαντικό αριθμό ασθενών. Για αυτούς τους ασθενείς, συγκεκριμένες αλλαγές στην αλληλουχία DNA ευθύνονται για την κακοήθη συμπεριφορά των καρκινικών κυττάρων: ανεξέλεγκτη ανάπτυξη, διήθηση στους γύρω ιστούς και εξάπλωση. Ο εντοπισμός αυτών των γενετικών ανωμαλιών στα καρκινικά κύτταρα επιτρέπει τη στόχευση μοναδικών μεταλλάξεων με θεραπείες που δεν είναι μόνο πολύ λιγότερο τοξικές αλλά και πολύ πιο αποτελεσματικές. Παραδείγματα τέτοιων θεραπειών αφορούν σε μια ποικιλία τύπων καρκίνου, όπως ο καρκίνος του πνεύμονα με μετάλλαξη του EGFR, το μελάνωμα με μετάλλαξη του BRAF ή ο καρκίνος των ωοθηκών με μετάλλαξη BRCA, για να αναφέρουμε μερικά μόνο. Δεν αρκεί πλέον να γνωρίζουμε απλά τον ιστολογικό τύπο του καρκίνου. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε και την μοριακή υπογραφή του καρκίνου, ώστε αυτές οι οδηγές μεταλλάξεις να μπορούν να εντοπιστούν και να στοχευθούν αποτελεσματικά.
Ανοσοθεραπεία
Ο άλλος τομέας που δημιουργεί εξαιρετικό και δικαιολογημένο ενθουσιασμό στην κλινική έρευνα στην Ογκολογία είναι η ανοσοθεραπεία. Η ανάπτυξη και η εξάπλωση του καρκίνου αντιπροσωπεύουν, σε κάποιο βασικό επίπεδο, μια διαταραχή στη φυσιολογική διαδικασία της δράσης του ανοσοποιητικού συστήματος σαν φυσική άμυνα έναντι του καρκίνου. Μια νέα κατανόηση του τρόπου με τον οποίο τα ίδια τα καρκινικά κύτταρα μπορούν να απενεργοποιήσουν αυτήν την ανοσοαπόκριση οδήγησε σε ανάπτυξη και έγκριση αρκετών παραγόντων που μπορούν να επανενεργοποιήσουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Αυτοί οι αναστολείς του ανοσοποιητικού σημείου ελέγχου, οι οποίοι «απεγκλωβίζουν» το ανοσοποιητικό σύστημα, επέτρεψαν σε ένα σημαντικό αριθμό ασθενών με προχωρημένους καρκίνους να παραμείνουν ελεύθεροι προόδου νόσου για παρατεταμένες χρονικές περιόδους. Μεγάλο μέρος της τρέχουσας έρευνας επικεντρώνεται σε νέους συνδυασμούς που περιλαμβάνουν ανοσοθεραπεία με στόχο την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας, έτσι ώστε περισσότεροι ασθενείς να μπορούν να απολαμβάνουν τα διαρκή οφέλη που έχουν παρατηρηθεί σε ορισμένα άτομα. Αυτοί οι συνδυασμοί μπορεί να είναι με άλλους τύπους ανοσοθεραπείας, όπως εμβόλια έναντι του καρκίνου, ή με στοχευμένους παράγοντες, όπως περιγράφεται παραπάνω, ή με πιο παραδοσιακή χημειοθεραπεία ή / και ακτινοθεραπεία.
Η κυτταρική και γονιδιακή θεραπεία, μια άλλη μορφή ανοσοθεραπείας με την οποία τα δικά μας ανοσοποιητικά κύτταρα μπορούν να επαναπρογραμματιστούν γενετικά για να αναγνωρίσουν καρκινικά κύτταρα (π.χ. CAR-T κυτταρική θεραπεία) είναι μια περιοχή όπου η σύγχρονη έρευνα έχει αρχίσει να αποκτά σημαντική εμπειρία. Ενώ αυτή η προσέγγιση έχει δημιουργήσει ένα υψηλό επίπεδο ενδιαφέροντος λόγω των σημαντικών κλινικών οφελών της σε ασθενείς με αιματολογικές νόσους, θέτει μερικές προκλήσεις που αφορούν στον: περιορισμένο αριθμό ογκολογικών κέντρων που έχουν την δυνατότητα να παρέχουν αυτού του είδους την θεραπεία, σε ρυθμιστικά ζητήματα και logistics που σχετίζονται με τη συλλογή και μεταφορά κυτταρικών προϊόντων, στην αναγνώριση και διαχείριση συγκεκριμένων τοξικοτήτων. Ωστόσο, δεδομένης της αναγνωρισμένης δυνατότητας να μετασχηματιστούν οι ζωές των ασθενών με καρκίνο τα επόμενα χρόνια, η Ιατρική και Ογκολογική κοινότητα έχει δεσμευτεί να αναπτύξει και να προσφέρει την κλινική ερευνητική εμπειρογνωμοσύνη που απαιτείται για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων στην κλινική έρευνα της κυτταρικής και γονιδιακής θεραπείας.
Με αφορμή λοιπον την Παγκόσμια Ημέρα Καρκίνου στις 4 Φεβρουαρίου υπάρχει καλός λόγος να είμαστε αισιόδοξοι. Η αφοσίωση στην κατανόηση της μοριακής και της ανοσολογικής βάσης του καρκίνου οδήγησε σε πληθώρα υποσχόμενων θεραπειών, πολλές από τις οποίες μόλις πρόσφατα εισήλθαν στην κλινική πρακτική και οφέλησαν σημαντικά τις ζωές των Ογκολογικών ασθενών μας.
